اگه دقت کرده باشین بعضی تیم های ورزشی که در یک فصل خاص نتایج درخشانی کسب کردن تو فصل بعد و با وجود حفظ همان بازیکنان و مربی، ممکنه تیم نتایج ضعیفتری کسب کنن و حتی به فینال هم نرسن. یا دانش اموزی که توی یک درس خاص نمره بسیار بالایی می گیره تو آزمون بعدیش، بدون هیچ مداخله یا آموزشی، به احتمال بسیار زیاد نمره اش به سمت نمره متوسط کلاس نزدیک میشه. به این رخداد میگن “پدیده رگرسیون” که اتفاقا آماریست ها و روانشناسان در حد قسم بهش اعتقاد دارن. حرف حسابشم اینه که متغیرها در طول زمان بسیار تمایل دارن به میانگین خودشون برگردن. این پدیده رگرسیون میگه: اینکه همیشه موفق باشید یا همیشه شکست خورده باشین، معنی نداره و بعد از یه مدت میانگین اطرافیانتون میشه وضعیت شما.
بریم سراغ پدیده رگرسیون توی دنیای مدیریت و سازمان:
• فرض کنید یک کارمند به طور مداوم عملکردش عالی بوده. طبق پدیده رگرسیون، در دورههای بعدی، به احتمال بسیار زیاد عملکرد این کارمند به سمت میانگین عملکرد گروه متمایل میشه. طی یک تحقیق علمی 65 درصد از مدیران گزارش دادن که بعد از افزایش عملکرد و افزایش حقوق در دوره های بعدی با “پدیده رگرسیون” مواجه شدند.
• یا یک فروشنده در یک ماه خاص به طور غیرمعمولی تعداد زیادی معامله را به ثمر رسونده. در ماههای بعد، با وجود تلاشهای مشابه، احتمالا تعداد معاملاتش به سطح معمول خودش برمیگرده. طبق مطالعات موسسه گارتنر 50 درصد از شرکت هایی که با موفقیت یک محصول یا خدمات جدید رو عرضه میکنن، در سال بعد با کاهش فروش و سهم بازار مواجه میشن.
• و مثال ها، گزارش ها و آمارهای متعدد از حوزه های دیگه سازمان.
وقتی بررسی میکنیم میبینم که این پدیده در دنیای سازمان و مدیریت هم خیلی فراوونه و میشه گفت که برای مدیران درک این موضوع ازنون شب هم یه جورایی واجبتره. دلایلش رو لطف شما فکر کنید و بگید….
*چند تا شرکت که پدیده رگرسیون رو به چشم دیدن با هم بررسی کنیم:*
• شرکت اپل که هممون میشناسیمش و روی موفقیتش تردیدنداریم، سال 2010 با عرضه iPad به بازار، انقلابی در صنعت تبلت ایجاد کرد و با سرعت به محبوبترین تبلت در جهان تبدیل شد. با این حال، در سالهای بعد، سهم بازار iPad به تدریج کاهش یافت و شرکتهای رقیب مانند سامسونگ و آمازون سهم بیشتری از بازار را به خودشون اختصاص دادن.
• یا تیم فوتبال رئال مادرید توی سال 2014 با قهرمانی در لیگ قهرمانان اروپا برای دهمین بار، رکورد جدیدی را در این رقابتها به نام خود ثبت کرد. با این حال، در سالهای بعد، رئال مادرید نتونست به این موفقیتها دست پیدا کنه و در چندین دوره متوالی از لیگ قهرمانان اروپا حذف شد.
• یا شرکت معظم تویوتا در دهه 1980 با تولید خودروهای با کیفیت و قابل اعتماد، به رهبر بازار جهانی خودرو تبدیل شد. با این حال، در دهه 1990، تویوتا با مشکلاتی در زمینه کیفیت و فراخوانهای متعدد مواجه شد که به وجهه آن در بازار آسیب رساند.
• شرکت مایکروسافت سال 2001 ویندوز XP اش کلی گرفت ولی بعدش سیستم عامل های جدید کنارش زدند.
و …
سوال مهم: آیا پدیده رگرسیون در حوزه منابع انسانی هم داریم؟
• تقریبا همه افراد زمانیکه یک شغل یا موقعیت سازمانی جدیدی رو شروع میکنن، اون اوایل یه عالمه انرژی و انگیزه دارن و بعد از مدتی همه چی عادی میشه و انگیزه و شورکار کم میشه. این پدیده رگرسیون را داره نشون میده.
• زمانیکه حقوق ها رو زیاد میکنن تا چند وقت حال همه خوبه اما بعد از یه مدتی انگار نه انگار و کارکنان درگیر “پدیده رگرسیون” میشن.
• شرکت گوگل سال 2013، برنامه جدیدی به نام “پروژه پاداش” رو اجرا کرد که توی اون پروژه به کارمندانی که ایده های نوآورانه داشتن، پاداش های خوب و سخاوتمندانه ای میداد. اولش این برنامه بسیار موفق بود و تعداد زیادی ایده های نوآورانه از سوی کارکنان ارائه شد. با این حال، در سال های بعد، تعداد ایده های نوآورانه به تدریج کم شد و به سطح قبل از اجرای برنامه بازگشت، علیرغم اینکه هنوز پاداش ها پابرجا بود.
• در دهه 1980، شرکت جنرال موتورز برنامه های آموزشی و توسعه ای گسترده ای را برای ارتقای مهارت های کارکنان خودش اجرا کرد. این برنامه ها اولش خیلی موثر بودن و منجر به افزایش قابل توجهی در بهره وری و کیفیت محصولات شدن. ولی در دهه 1990، اثربخشی این برنامه ها به تدریج کاهشی شد و جنرال موتورز با مشکلاتی در زمینه کیفیت و رقابت مواجه شد.
• *نتیجه اینکه دنیای مدیریت منابع انسانی هم به شدت درگیر پدیده رگرسیون یا برگشت به عقب هست.*
• گفته میشد که مسیرهای یکسان و تکراری نتایج متفاوتی رو به همراه نمیاره ولی طبق پدیده رگرسیون انگار باید یک اتفاق متفاوت و خاصی بیوفته تا یک مسیر بتونه همون موفقیت قبلیش رو کسب کنه.
*سازمان چکار کنیه که کمتر درگیر پدیده رگرسیون بشه.*
• شرکت اپل میاد و میگه قبل از اینکه بازار و رقبا من رو حذف کنن، خودم به دست خودم، خودم رو حذف میکنم. یعنی میاد محصولاتی که حتی مشتری دارن و مورد استقبال بازار هم هستن دیگه تولید نمیکنه و خودش رو مجبور میکنه که محصولات کاملا متفاوت و جدید تولید کنه تا پدیده رگرسیون رو نبینه.
• باید بازار رو رصد کرد.
• باید تصمیمات آگاهانه و استراتژیک گرفت.
• باید رو مشتری تمرکز کرد و نوآور بود.
• و مهمتر از همه باید تو حوزه منابع انسانی دست به اقدامات کاملا متفاوت زد.
• و …
*حالا برای مقابله با رگرسیون، بهترین اقدامات مدیریت منابع انسانی چه میتونه باشه؟*
• شرکت گوگل تمرکز خودش رو روی تعادل کار و زندگی، توسعه واقعی و سیستم پاداش و قدردانی به شدت حرفه ای میذاره.
• شرکت IBM برنامه های رفاهی و مدیریت عملکرد رو بهش توجه جدی میکنه.
• شرکت Southwest Airlines ایجاد ارتباط مستمر کارکنان با مشتری و فرصت های پیشرفت شغلی رو مدنظرقرار داده.
• شرکت Netflix تفویض اختیارهای زیاد و سیستم پاداش مبتنی بر عملکرد رو داره.
• کلی موضوعات که فرهنگ سازمانی مثبت و پویایی مستمر رو برای شرکت به همراه بیاره.
*اما همه اینا یه طرف. چیزی که نقش بمب و معجزه داره استفاده از برنامه های “مربیگری و راهنمایی معکوس” هست.*
حالا این یعنی چی؟
مربیگری معکوس (Reverse Mentoring) از کارکنان جدید یا کمتجربه به عنوان مربی کارکنان باتجربه و با عملکرد بالا استفاده میکنه.
راهنمایی معکوس هم به کارکنان اجازه میده تا به مدیران خود بازخورد بدن و در مورد چالشها و ایدههای خود برای بهبود عملکرد بحث های سختی داشته باشن.
به نظرم توی دلتون خالی شد. مگه میشه. مگه داریم. همه چی به هم میریزه. کوچیکتر بزرگتری تکلیفش چی میشه، مدیرامون تاب نمیارن و قهر میکنن و …
اما چندتا نکته رو فراموش نکنیم.
• اول اینکه قراره جلوی یک پدیده سخت و طبیعی به اسم رگرسیون وایسیم و خلاف جهت جریان آب شنا کنیم که این خودش میطلبه کارهای متفاوت و شاید تا حدودی سخت انجام بدیم.
• دوم اینکه حتما نیاز به زیر ساخت و مقدمات نداره و نمیشه گفت از فردا مربیگری معکوس داریم و باتجربه ها بشینین تا جوونترا بیان بشن مربیتون. سنگ رو سنگ بند نمیشه.
• شرکت هایی مثل جنرال الکتریک، دل، توییتر، یونی لیور، سیسیل بانک و … که استفاده کردن جواب گرفتن، اونم جوابای خوب و این یعنی میشه توی شرکت های ما هم بهش اعتماد کرد و جلوی پدیده رگرسیون یا برگشت به عقب رو گرفت.
در انتها میخوام خواهش کنم به این سوال فکر کنید که آیا شرکت و سازمان شما درگیر پدیده برگشت به عقب شده؟ شما چه راهکارهایی رو برای جلوگیری از این پدیده تجربه کردید و یا پیشنهاد میدید؟
نویسنده: دکتر علیرضا کوشکی جهرمی عضو هیئت علمی دانشکده مدیریت دانشگاه علامه طباطبائی ( برای ارتباط با ایشان مسیرهای ارتباطی زیر در فضای مجازی را دنبال کنید)