تقریبا همه اونایی که دبیرستان رشته تجربی رو انتخاب میکنن، یه نیم نگاهی به رشته های پزشکی دارن و همین بچه هایی که میخوان دکتر و پزشک بشن، یه درس دارن به اسم *زمین شناسی*. نکته جالبشم این هستش که ضریب این درس در کنکور و برای رشته های پزشکی صفر مطلقه. یعنی چه 100 بزنی، چه منفی 30 هیچ فرقی نمیکنه. *با این ماجرا بررسی رفتارا خیلی میتونه جالب باشه:*
· 📍دانش آموزا، یا سر کلاس نمیرن و یا اگرم به زور و التماس برن به احتمال زیاد مشغول کاری غیر از یادگیری درس میشن. تازه با کلی اکراه به جا زمین شناسی، میگن زمین. برای همه درسا کتاب نکته و تست کنکور داریم به جز این زمین شناسیٍ زمین گیر شده.
· 📍سر جلسه کنکور هم سوالات زمین رو جدا میدن و هرکی هر کاری داشته باشه تو زمان آزمون زمین انجام میده (خوراکی، دستشویی و … ) اصلا خود زنگ استراحت کنکوره.
· 📍اولیای مدرسه هم هر کاری داشته باشن، زنگ بقیه درسا رو عمرا اشغال کنن، مستقیم میرن سراغ زنگ زمین شناسی و اون کلاس رو تعطیل میکنن. چون مهم نیست و ضریبش صفره و صدای کسی درنمیاد و نکته جالبترش اینه که روی انتخاب دبیر همه درسا حساسیت دارن غیر از این درس بخت برگشته. هر کی شد شد.
· 📍والدین هم حاضرن کلی پول خرج کنن تا چیپس با طعم زیست شناسی برای عزیز دردونه شون بخرن تا علاوه بر فکر، ذائه این عزیز در حال تحصیل هم با درس فخیمه زیست شناسی که ضریب 4 داره، آشنا بشه ولی هرگز حاضر نیستن یک کتاب کمک درسی زمین شناسی بیاد تو خونشون. اصلا ببینن بچشون داره زمین میخونه شماتت میکنن بدجوووور.
و کل این اتفاقاتی که رخ میده به خاطر نظر تصمیم گیرنده در خصوص اهمیت درس زیست شناسی (بهتره بگیم بی اهمیتی) هستش.
🔴اولین نتیجه این تصمیم عدم تمایل تقریبا هیچ دانش آموزی به تحصیل توی این رشته هست، چون تو ذهن همه کم اهمیتش کردیم.
*همه اینا رو گفتم که به این لحظه حساس برسیم:*
بسیاری اوقات در سیستم ها، نحوه پاداش دهی و اولویت دهی هستن که رفتار آدم ها رو میسازن. میخوام بگم اگه سیستم ها درست طراحی بشن، رفتارها به سمت مطلوب حرکت میکنه. در غیر اینصورت نباید از کلاسی مثل درس زمین توقع پرورش نخبگان و شایستگان داشت.
🔴بذارید چند تا مثال بزنم:
· 📍چند وقت پیش متوجه شدم که وزارت علوم تصمیم گرفته در ارتقای اساتید فعالیت های بین المللی (چاپ مقالات در مجلات خارجی، چاپ کتاب در انتشارات خارجی و …) تاثیر زیادی نداشته باشد و از سوی دیگر دنبال بین المللی سازی دانشگاه ها و دریافت جایگاه های بین المللی هستیم، یادمون باشه ضریب صفر فعالیت های بین المللی عین ضریب صفر درس زمین شناسی هست. نباید دیگه توقع زیادی برای ارتقای دانشگاه ها در عرصه های بین المللی داشت.
· 📍یا فرض کنید توی یک سازمان شایستگی و شایسته بودن ضریبش صفر باشه، و آدما از هر مسیر دیگه ای (رانت، پارتی، رفاقت و … ) بتونن موفق بشن غیر از مسیر شایستگی. دیگه هیشکی دنبال توسعه شایستگی ها خودش عمراً بره. همه میرن سراغ درس زیست شناسی که ضریبش 4 هست و بعد یه مدت نتیجش میشه … .
· و کلی مثال های دیگه ……..
*جمع بندی کنم و تموم*
سیستم ها نقش مهمی در شکل دهی به رفتار افراد از طریق اولویت بندی و سیستم پاداش دهی مناسب دارن و در همه جا (خانواده، مدرسه، سازمان و جامعه) مصداق داره . بیش از 90 درصد از رفتارهای ما رو سیستم ها شکل میدن و فقط 10 درصدش بی تاثیر و مستقل از محیط و سیستم است.
چنانچه یه سازمان هدفش مشارکت و حضور همه اعضای توی تصمیمات باشه و حالا این سازمان بیاد و توی آیین نامه ها و شرح فعالیت های سازمانی، به مدیرعامل و یا حتی یک معاون یا مدیر سازمان اختیارات و قدرت خیلی زیادی بده، شک نکنید، بهترین و کاردرست ترین آدم و معتقدترین فرد به کار جمعی و مشارکت هم منتصب بشه، احتمال اینکه نظرات بقیه براش مهم باشن، خیلی ضعیف و محدود خواهد شد. چون غالبا سیستم ها رفتار رو داره هدایت میکنن. مشارکت تو این سازمان عین همون درس زمین دبیرستانی هاست.
📍به نظر شما کجاها به موضوعات مهم و اولویت دار، “خودآگاه یا ناخودآگاه” نگاه زمین شناسی داشیتم و کجا ها به موضوعات غیر مهم نگاه زیست_شناسی؟ و نتیجه این مهم چی بوده؟
نویسنده: دکتر علیرضا کوشکی جهرمی عضو هیئت علمی دانشکده مدیریت دانشگاه علامه طباطبائی
آذر ماه ١٤٠١